ZARYS HISTORII UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU

            Powołanie do życia w 1919 r. Uniwersytetu Poznańskiego (dalej UP) otworzyło możliwości dla rozwoju akademickiej medycyny i farmacji w grodzie Przemysława. Szczególnie zabiegał o powołanie studiów lekarskich i farmaceutycznych pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego prof. Heliodor Święcicki, lekarz położnik i ginekolog, prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. To dzięki jego wsparciu utworzono w październiku 1919 r.,  w ramach Wydziału Filozoficznego, Studium Farmaceutyczne, którego prawdziwym liderem w okresie międzywojennym był prof. Konstanty Hrynakowski, twórca i kierownik Katedry Chemii Farmaceutycznej. Podobnie zasłużył się prof. Święcicki w  utworzeniu studiów medycznych, sprowadzając z Warszawy do Poznania  prof. Adama Wrzoska, który zgodził się przyjąć propozycję objęcia funkcji organizatora i pierwszego dziekana Wydziału Lekarskiego.  Mimo kolosalnych przeszkód natury materialnej i kadrowej Senat UP na posiedzeniu w dniu 24 lipca 1920 r. zaakceptował koncepcję rozwoju Wydziału Lekarskiego autorstwa prof. Wrzoska, następnie w dniu 5 września 1920 r. ukonstytuował skład Rady Wydziału, która zebrała się na swym pierwszym posiedzeniu w dniu 19 listopada 1920 r. Jak pokazuje historia Wydziału Lekarskiego i Studium Farmaceutycznego - medycy i farmaceuci już w okresie międzywojennym zbudowali prawie od zera czołowy ośrodek naukowo-dydaktyczny w Polsce, którego dalszy rozwój przerwał wybuch II wojny światowej.

            Mimo represji okupanta hitlerowskiego studia lekarskie i farmaceutyczne rozwijali poznańscy uczeni w ramach powołanego do życia w 1940 r. w Warszawie tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (dalej UZZ), zaś na obczyźnie w ramach utworzonego w 1941 r. w Edynburgu Polskiego Wydziału Lekarskiego (dalej PWL), którego dziekanem był prof. Antoni Tomasz Jurasz. Te instytucje pozwoliły nie tylko na kontynuację kształcenia lekarskiego i farmaceutycznego, ale przygotowały odpowiednie kadry dla odbudowy studiów lekarskich, stomatologicznych oraz farmaceutycznych po zakończeniu wojny. To właśnie profesorowie UZZ i PWL, z rektorem prof. Stefanem Dąbrowskim na czele, stanowili trzon odrodzonego po oswobodzeniu Poznania Wydziału Lekarskiego oraz utworzonego w 1947 r. Wydziału Farmaceutycznego.

            Nowy etap w dziejach poznańskiej medycyny i farmacji akademickiej rozpoczął się wraz z formalnym przejęciem w 1948 r. władzy w Polsce przez komunistów. Efektem tego była zmiana ustroju, ale także kierunku edukacji na poziomie wyższym. Jednym ze skutków tej polityki było utworzenie w dniu 1 stycznia 1950 r. Akademii Lekarskiej, przemianowanej w marcu 1950 r. na Akademię Medyczną w Poznaniu (dalej AM). Utworzona w mieście nad Wartą AM  powstała na bazie katedr i zakładów wchodzących w skład wydzielonych z Uniwersytetu Poznańskiego – Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Stomatologii oraz  Wydziału Farmaceutycznego, zaś pierwszym rektorem został prof. Tadeusz Kurkiewicz, kierownik Katedry i Zakładu Histologii i Embriologii. Przyczyny powołania do życia uczelni o profilu medycznym były dwojakiego rodzaju. Z jednej strony uzasadnieniem była odbudowa kraju, który po olbrzymich stratach osobowych i materialnych, spowodowanych przez okupanta hitlerowskiego, cierpiał na dotkliwy brak wykwalifikowanej kadry medycznej; z drugiej jednak strony za tworzeniem w powojennej Polsce odrębnych uczelni medycznych stał swego rodzaju projekt ideologiczny władz komunistycznych. Wydzielenie z obszaru szkolnictwa wyższego kierunków medycznych wraz z oddziałami klinicznymi umożliwiło w istocie podporządkowanie władzy całego obszaru ochrony zdrowia wraz z jego akademicką nadbudową.

            Na rozwój  AM w Poznaniu w latach 1950 – 2018 wpływ miały czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Mimo że Polska w bloku wschodnim była krajem wyjątkowym, gdyż proces sowietyzacji życia politycznego i społeczno-gospodarczego postępował wolniej, nie zahamował on jednak rozwoju szkolnictwa wyższego. Impulsem  do głębszych zmian organizacyjnych była tzw. „odwilż popaździernikowa” w 1956 r., w wyniku której przywrócono na uczelniach procedurę demokratycznego wyboru władz akademickich. Nowym rektorem AM w Poznaniu został wybrany prof. Antoni Horst, zaś członkowie rad wydziałów dokonali wyboru dziekanów i prodziekanów. Istotną decyzją było przejęcie przez poznańską AM kontroli nad państwowymi szpitalami klinicznymi, co pozwoliło na podniesienie jakości edukacji studentów medycyny, a także zintensyfikowanie badań klinicznych.  W okresie lat 1956 – 1980 AM stopniowo rozwijała swój potencjał naukowy, kliniczny oraz dydaktyczny. Jednym z największych osiągnięć tego okresu było stworzenie w Poznaniu czołowego w Europie ośrodka ortopedii i rehabilitacji, który pod kierunkiem jego twórcy prof. Wiktora Degi stał się centrum walki z polio, a także wdrożenie nowatorskiej koncepcji leczenia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Z kolei na niwie naukowej w poznańskiej AM utworzono nowe jednostki, które pozwalały na podejmowanie nowatorskich badań. Jako pierwsze w kraju zostały utworzone na poznańskiej Uczelni między innymi: Pracownia Mikroskopii Elektronowej (1956), Ośrodek Izotopowy (1957), Pracownia Sztucznej Nerki (1958), Ośrodek Dietetyki (1959), Klinika Chorób Pasożytniczych (1961), Zakład Rehabilitacji Przemysłowej (1968), Klinika Chirurgii Ręki (1969). Wynikiem podniesienia roli badań naukowych było powołanie w 1969 r. instytutów naukowych. Uznano, że liczne i nowe zadania przypadające uczelni w okresie burzliwego rozwoju nauki mogą być lepiej i łatwiej realizowane przez większe, zintegrowane jednostki organizacyjne, jakimi są instytuty.

            W tym czasie niewątpliwie podniósł się również poziom nauczania, a także chęć poszerzenia edukacji wyższej o pomocniczy personel medyczny. Obok więc kierunku lekarskiego, stomatologicznego i farmaceutycznego, w 1975 r. powołano do życia czwarty kierunek studiów - pielęgniarstwo, a co za tym idzie utworzono nowy fakultet -  Wydział Pielęgniarstwa. Inną oznaką prosperity AM była koncepcja rozbudowy uczelni. To dzięki ówczesnym rektorom, w osobach – prof. A. Horsta, prof. Wiktora Degi, prof. Olecha Szczepskiego, prof. Witolda Michałkiewicza i prof. Romana Górala – udało się pozyskać tereny w czworoboku ulic - Stanisława Przybyszewskiego, Marcelińskiej, Polnej i Karola Świerczewskiego (dzisiaj ul. Bukowska), które stały się w następnych dekadach miejscem rozbudowy kampusu Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Po krótkim okresie wolności akademickiej nastąpił jednak proces jej ograniczania. Na rozwój Uczelni co raz większy wpływ zaczęła mieć Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Jednym z przejawów tego stanu była rezygnacja ze stanowiska rektora przez prof. Horsta, a później przez  prof. Degę. W konsekwencji wzrost rządów autorytarnych w Polsce doprowadził do tzw. „wypadków marcowych” w 1968 r., a następnie do tzw. „wydarzeń grudniowych” w 1970 r. Zahamowało to niewątpliwie przestrzeń wolności akademickiej i skutkowało narastaniem konfliktów społecznych w kraju, których kulminacja nastąpiła w 1980 r. w postaci powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.  Również na poznańskiej AM w połowie września 1980 r. zorganizowano zebranie pracowników, podczas którego przeprowadzone zostały pierwsze demokratyczne wybory pracowniczej organizacji związkowej.

            Konsekwencją „wybuchu Solidarności” w 1980 r.  była demokratyzacja polskich uczelni, także sytuacji na poznańskiej AM. Ponownie po 20 latach nastąpiły wolne wybory do władz Uczelni, m. in. w ich wyniku rektorem został wybrany prof. Jerzy Wójtowicz, a dziekanem Wydziału Lekarskiego - doc. Jacek Łuczak. Innym ważnym wydarzeniem było podjęcie przez Senat Uczelni, 15 grudnia 1981 r. uchwały o nadaniu AM imienia Karola Marcinkowskiego, wybitnego poznańskiego lekarza, społecznika i patrioty. Niestety wprowadzenie 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego spowodowało kres autonomii Uczelni;  jego skutki polityczne, ale przede wszystkim ekonomiczne znacząco wpłynęły na spowolnienie rozwoju AM w tym okresie. Brak środków na inwestycje w bazę dydaktyczną i kliniczną przy jednocześnie rosnącej liczbie studentów skutkował trudnymi warunkami pracy i nauki dla całej społeczności akademickiej, co niestety przekładało się na niezadowalające efekty procesu nauczania.

            Rok 1989 to jedna z ważnych cezur powojennej Europy, a także Polski, która stała się po latach wolnym krajem. Już na początku dokonujących się przemian władze AM w Poznaniu, pod kierunkiem rektora prof. Antoniego Pruszewicza, przyjmują zasadę autonomicznej i bardzo aktywnej polityki naukowo-dydaktycznej i organizacyjnej. Jej skutkiem było podejmowanie działań, które  w konsekwencji podniosły poziom kształcenia studentów, jakość i ilość badań naukowych, a także świadczonych usług medycznych. Jedną z dróg do osiągnięcia tych celów było powołanie w 1992 r. Wydziału Medycznego, który został wkrótce przekształcony w Wydział Lekarski II. W skład nowego Wydziału weszły - Oddział Kształcenia Podyplomowego i Oddział Kształcenia w Języku Angielskim, kształcący jako pierwszy w Polsce studentów anglojęzycznych, początkowo głównie z USA. Ponadto dotychczasowy Wydział Lekarski został nazwany Lekarskim I, a Wydział Pielęgniarstwa ostatecznie w 1998 r. stał się Wydziałem Nauk o Zdrowiu, poszerzając znacznie swoją ofertę dydaktyczną o kolejne kierunki studiów. Przyniosło to w  rezultacie poprawę kondycji ekonomicznej Uczelnia, a także rozwój nowych inwestycji w zakresie bazy naukowo-dydaktycznej i klinicznej. Wszystkie te działania w konsekwencji podniosły jakość nauczania oraz poziom badań naukowych poznańskiej AM. Pozwoliło to na skorzystanie z możliwości ustawy o szkolnictwie wyższym i przekształcenie 27 lutego 2007 r. Akademii Medycznej w Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (dalej UMP). Tym samym poznańska AM  stała się pierwszą uczelnią medyczną w Polsce, która zyskała status uniwersytecki.

            Ostatnia dekada funkcjonowania UMP cechuje się dynamicznym rozwojem. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu należy do grona  najlepszych uczelni medycznych w Polsce. Wśród około 8 tysięcy studentów, prawie tysiąc to studenci anglojęzyczni, pochodzący z ponad 50 krajów świata. Także oferta dydaktyczna została znacznie poszerzona, bo obok klasycznych kierunków – lekarskiego, farmaceutycznego, stomatologicznego i pielęgniarskiego  można na UMP studiować w sumie 22 kierunki, w tym m. in.   położnictwo, fizjoterapię, elektroradiologię, ratownictwo medyczne, terapię zajęciową, analitykę, kosmetologię, biotechnologię medyczną, dietetykę, a także neurobiologię, której nauczają profesorowie czterech uczelni, wywodzących się z Uniwersytetu Poznańskiego. Jeśli chodzi o infrastrukturę, to Uniwersytet Medyczny wzbogacił się o kolejne nowe budynki, zlokalizowane na  terenie własnego kampusu. W 2004 r.  oddano do użytku wspaniały architektonicznie gmach Collegium Stomatologicum przy ul. Bukowskiej 70; z kolei w 2007 r. zakończono budowę Centrum Kongresowo-Dydaktycznego przy ul. Przybyszewskiego 37, z nowoczesną Bibliotekę Główną przy ul. Przybyszewskiego 37, zaś w 2014 r. otwarto Uniwersyteckie Centrum Biologii Medycznej, przy ul. Rokietnickiej 8. Niejako ukoronowaniem kilkudziesięcioletniej historii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu było  otwarcie 7 listopada 2018  r. nowego Centrum Symulacji Medycznej przy ul. Rokietnickiej 7, którego gmach nazwano imieniem pierwszego dziekana Wydziału Lekarskiego prof. Adama Wrzoska, który w 1920 r. erygował studia lekarskie w Poznaniu. Wydarzenie to miało więc symboliczny charakter, bowiem uczczono w ten sposób, po prawie stu latach, jednego z twórców poznańskiej medycyny akademickiej.

Nowy okres w dziejach szkolnictwa wyższego w Polsce otwiera ustawa z dnia 20 lipca 2018 r., zwana „Konstytucją dla Nauki”. W jej wyniku Senat Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu uchwalił w dniu 20 marca 2019 r. statut, na mocy którego organami Uczelni są: Rada Uczelni, Senat oraz rektor. Ponadto z dniem 1 października 2019 r. rozpoczęły funkcjonowanie nowe organy oraz jednostki, m. in. Zarząd Uczelni, cztery wydziały - Wydział Lekarski, Wydział Medyczny, Wydział Farmaceutyczny i Wydział Nauk o Zdrowiu, trzy kolegia nauk - nauk medycznych, nauk farmaceutycznych oraz nauk o zdrowiu, kierowane przez kanclerzy, a także Szkoła Doktorska UMP. Reforma ta otwiera drugie stulecie akademickich studiów medycznych w Poznaniu.

prof. dr hab. Michał Musielak

Poczet rektorów UMP

LP.	Imię i nazwisko	Lata urzędowania	Zdjęcie
1.	Prof. zw. dr hab. Tadeusz Kurkiewicz	1950 - 1952
2.	Prof. zw. dr hab. Edward Czarnecki	1952 - 1953
3.	Prof. zw. dr hab. Jan Roguski	1953 - 1955
4.	Prof. zw. dr hab. Anatol Dowżenko	1955 - 1956
5.	Prof. zw. dr hab. Antoni Horst	1956 - 1959
6.	Prof. zw. dr hab. Wiktor Dega	1959 - 1962
7.	Prof. zw. dr hab. Aleksander Zakrzewski	1962
8.	Prof. zw. dr hab. Olech Szczepski	1962 - 1964
9.	Prof. zw. dr Witold Michałkiewicz	1964 - 1972
10.	Prof. zw. dr hab. Roman Góral	1972 - 1981
11.	Prof. zw. dr hab. Jerzy Wójtowicz	1981 - 1987
12.	Prof. zw. dr hab. Antoni Pruszewicz	1987 - 1993
13.	Prof. dr hab. Janusz Gadzinowski	1993 - 1999
14.	Prof. dr hab. Leon Drobnik	1999 - 2002
15.	Prof. dr hab. Grzegorz Bręborowicz	2002 - 2008
16.	Prof. dr hab. Jacek Wysocki	2008 - 2016
17.	Prof. dr hab. Andrzej Tykarski	2016 - 2024
18.	Prof. dr hab. Zbigniew Krasiński	2024 - obecnie
Biografie opracowały: Anna Poniedziałek, Łucja Stasik (Muzeum UMP) Fot. Zuzanna Szulc, Mirosław Baryga

Poczet rektorów UP

LP.	Imię i nazwisko	Lata urzędowania	Zdjęcie
1.	Prof. dr Heliodor Święcicki	1919 - 1923
2.	Prof. zw. dr hab. Zygmunt Lisowski	1923 - 1924
3.	Prof. zw. dr Stanisław Dobrzycki	1924 - 1925
4.	Prof. zw. dr hab. Ludwik Sitowski	1925 - 1926
5.	Prof. zw. dr hab. Jan Grochmalicki	1926 - 1928
6.	Prof. zw. dr Edward Lubicz-Niezabitowski	1928 - 1929
7.	Prof. zw. dr Stanisław Kasznica	1929 - 1931
8.	Prof. zw. dr hab. Jan Sajdak	1931 - 1932
9.	Prof. zw. dr hab. Stanisław Pawłowski	1932 - 1933
10.	Prof. zw. dr med. wet. Stanisław Runge	1933 - 1936
11.	Prof. nadzw. dr hab. Antoni Peretiatkowicz	1936 - 1939
12.	Prof. zw. dr hab. Ludwik Jaxa-Bykowski	1941 - 1943
13.	Prof. zw. dr hab. Roman Pollak	1943 - 1945
14.	Prof. zw. dr hab. Stefan Tytus Dąbrowski	1945 - 1946
15.	Prof. zw. dr hab. Stefan Błachowski	1946 - 1948
16.	Prof. zw. dr hab. Kazimierz Ajdukiewicz	1948 - 1952
Biografie opracowały: Anna Poniedziałek, Łucja Stasik (Muzeum UMP) Fot. Maciej Męczyński; zdjęcia prezentowane dzięki uprzejmości dr Agnieszki Motyl z Sekcji Promocji Centrum Marketingu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Poczet Prorektorów

POCZET DOKTORÓW HONORIS CAUSA

Poczet Dziekanów